ปรัชญาเมิ่งจื่อ : ปราชญ์เมิ่งจื่อ
4
บทหลีโหลว ตอนท้าย
ปราชญ์เมิ่งจื่อว่า
"สิ่งที่กัลยาณชนต่างจากใคร ๆ นั้น อยู่ที่รักษาน้ำใจดีงามตลอดเวลา กัลยาณชนจะมีกรุณาธรรม จริยางดงามประจำใจทุกขณะ ผู้มีจิตใจดังนี้ ด้วยกรุณา ด้วยจริยา ก็จะรู้รักใคร ๆ ให้เกียรติ ผู้รู้รักใคร ๆ ใคร ๆ ยิ่งรู้รักเขาเนานาน รู้ให้เกียรติเคารพ ใคร ๆ ใคร ๆ ยิ่งให้เกียรติเคารพเขาเนานาน
(จวินจื่ออี่เหยินฉุนซิน อี่หลี่ฉุนซิน
เหยินเจ่อไอ้เหยิน ดหย่วหลี่เจ่อจิ้งเหยิน
ไอ้เหยินเจ่อ เหยินเหิงไอ้จือ
จิ้งเหยินเจ่อ เหยินเหิงจิ้งจือ)
สมมุติมีคนหนึ่งอยู่ที่นี่ แสดงความหยาบคายร้ายกาจต่อเรา คนที่เป็นกัลยาณชนจะต้องย้อนมองส่องตนทันทีว่า "เราคงเสียจริยา ขาดความกรุณาต่อเขาก่อนเป็นแน่ มิฉะนั้นเขาจะประพฤติต่อเราถึงขนาดนี้ได้อย่างไร"
เมื่อย้อนมองตนว่า กรุณาธรรมมิได้ขาดพร่อง ต้องย้อนมองอีกว่า จริยาขาดพร่องต่อเขาหรือไม่ เขายังคงหยาบร้ายต่อเรา กัลยาณชนก็จะต้องพิจารณาตนอีกขั้นหนึ่งว่า เราไม่จริงใจต่อเขาหรือ พิจารณาละเอียด เห็นว่าไม่ขาดพร่องความจริงใจ แต่ไฉนเขาจึงยังหยาบร้ายต่อเรา เมื่อเป็นเช่นนี้ กัลยาณชนก็ได้แต่สะท้อนใจว่า เป็นเพราะเราขาดสติ ขาดสติ ขาดเหตุผล จะแตกต่างจากเดรัจฉานอย่างไรได้ เช่นนี้เราจะตำหนิเขาได้หรือ
ฉะนั้น ชั่วชีวิตของกัลยาณชนจึงเหนื่อยใจ ระวังตัวกลัวพลาดผิด จึงไม่มีวันเกิดอุบัติเหตุจากการระวังตัว ที่กัลยาณชนเหนื่อยใจกังวลนั้น มีเหตุอันควรหรือ เมื่อสำนึกว่าอริยกษัตริย์ซุ่น คือคน เราเองก็คน แต่พระองค์เป็นแบบอย่างแก่คนทั้งโลกเรื่อยมาจนถึงบัดนี้ได้ แต่ไฉนเราจึงไม่อาจสำแดงแบบอย่างของคุณความดีเยี่ยงพระองค์ได้ เหนื่อยใจกังวลนี้ จึงเป็นกุศลเตือนตน เมื่อล่วงพ้นจนสมบูรณ์ได้ เหนื่อยใจกังวลก็พ้นไป ดังนั้น กัลยาณชนจึงปราศจากเภทภัย ไม่ผิดต่อจริยธรรม แต่พลันประสบภัย กัลยาณชนก็จะไม่ทุกข์ร้อน ด้วยรู้แท้ว่า ภัยนั้นมิใช่ตนเป็นต้นเหตุ
กษัตริย์อวี่กับโฮ่วจี้ในยุคถังอวี๋ ที่โลกสงบสุขจากโจรสงคราม แต่เพื่อการชลประทาน สอนชาวบ้านทำการเกษตร ทุ่มเทกายใจไม่ว่างเว้น จนแม้แปดปีเดินผ่านหน้าบ้านตนสามครั้ง ยังรีบเร่งเลยไป
บรมครูชื่นชมท่านมาก เอี๋ยนหุย ศิษย์บรมครู สมัยชุนชิวยุคจลาจล ท่านพักอยู่ในตรอกซอย อาหารคือข้าวหนึ่งกระบอกกับน้ำหนึ่งจอก ทุกคนทุกข์ร้อนกับปวงภัย แต่ปราชญ์เอี๋ยนหุย ท่านสงบสบายอารมณ์ สุขุมตามปกติ บรมครูก็ชื่นชมศิษย์เอกนี้มาก ปราชญ์เมิ่งจื่อกล่าวถึงเรื่องนี้ว่า เซี่ยอวี่ โฮ่วจี้เอี๋ยนหุย รักษาหลักธรรมเดียวกัน อวี่เห็นว่า ถ้าผู้คนต้องทนทุกข์จมน้ำ ก็คือตัวท่านเองที่ทำให้เจาต้องทนทุกข์จมน้ำ จี้เห็นว่า ถ้าผู้คนต้องทนทุกข์อดอยาก ก็คือ ตัวท่านเองที่ทำให้เขาต้องทนทุกข์อดอยาก ความห่วงใยต่อประชาราษฏร์ที่ท่านมี รีบเร่งจริงจังดังนี้
