ร้อยขันติ
ห้าสิบสี่ขันติ : ส่งเสริมคนให้บำเพ็ญมนุษย์สัมพันธ์
หมู่บ้านที่ห่างออกไป 40 ลี้ มีนถือศีลเจชื่อหง้อเซ้ง แซ่ปึง คนผู้นี้กินเจปฏิบัติธรรมมีความก้าวหน้ามากอยู่ แต่เนื่องจากยังมีพ่อแม่พี่น้องที่ยังมิอาจสิ้นความสัมพันธ์ กงอี้ก็ยังรู้จักคนนั้นดี วันหนึ่งเขามาเยี่ยมกงอี้ กงอี้ก็ต้อนรับเขามานั่งด้านในของโถงบ้าน หาน้ำชามาต้อนรับ เมื่อดื่มชากันจนเสร็จแล้ว หง้อเซ้งจึงเอ่ยขึ้นว่า ได้ยินกิติศัพย์การประกอบกุศลของท่านมานานแล้ว ทั้งยังอดทนต่อสิ่งที่ทนได้ยาก จึงมาขอคำชี้แนะเป็นพิเศษ กงอี้จึงพูดว่า ท่านผู้สมถะอยู่กระท่อมในป่าเขา เหตุใดจึงต้องเหน็ดเหนื่อยฝ่าฝุ่นลมมาถึงที่นี่ ทั้งยังวาจาหนักแน่นปานนั้น หง้อเซ้งกล่าวว่า ด้วยข้าปฏิบัติธรรมมาหลายขวบปีจึงรู้ซึ้งในพุทธธรรม จึงอยากมาเชิญท่านให้ร่วมปฏิบัติบำเพ็ญธรรมด้วยกันจักได้บรรลุมรรคผล ไม่ทราบว่าท่านมีความคิดเห็นอย่างไร กงอี้ว่า เจริญพร เจริญพร แต่ถ้าไม่รู้จักการปฏิบัติพุทธธรรมให้บรรลุมรรคผล จะเริ่มปฏิบัติอย่างไร ช่วยกรุณาอธิบายให้ละเอียด หง้อเซ้งว่า ให้เริ่มถือศีลเจก่อนร้อยวัน สวดมนต์ทำวัตร งดฆ่าสัตว์ ปลดปล่อยชีวิต แล้วก็แสวงหาธรมาจารย์ชี้แนะ เก็บยาเคี้ยวโอสถเก้ารอบหมุนสามรอบคืน เมื่อบารมีเต็มสมบูรณ์ เมื่อสาส์นฟ้ามาถึงก็ถอดรูปลอยสู่สวรรค์ บรรลุมรรคผล กงอี้ว่า ฟังท่านพูดมานี่คือมหาธรรมฟ้าปางก่อน เป็นวรธรรมแห่งญาณสูงสุด ตั้งแต่สงไขกัปอันไกลโพ้น ที่เริ่มต้นมีหนึ่งพุทธะถ่ายทอดธรรมสู่โลก ไม่ใช่ใคร ๆ จะได้รับฟังและก็ไม่ใช่คนรุ่นข้าจะสามารถเข้าใจถึงสรรพสิ่งได้ ดังนั้น 72 ปราชญ์ของท่านขงจื่อก็ได้รับการถ่ายทอดธรรมเพียงเอกธรรมมรรคเท่านั้น มีท่านจื่อก้งที่เข้าถึงอนุตตรธรรม (เทียนเต้า) ท่านเองก็เคยได้ยินธรรมนั้นมาก่อน ที่จริงนับว่าโชคดีมาก แต่ควรจะหมดภาระทางโลกเสียก่อน มนุษย์ธรรมไม่บกพร่อง คุณธรรมแปดรักษาได้มั่น ขจัดสุรา รูปโฉม สมบัติ อารมณ์ ตัดขากโลก โกรธหลงความรัก จากมนุษย์ธรรมแล้วบำเพ็ญอนุตตรธรรม (เทียนเต้า) จึงจะสามารถสำเร็จเป็นเซียนเป็นพุทธะ ถ้าหากเอาแต่กินเจสวดมนต์แต่ไม่ปฏิบัติความหมายในพระสูตร บิดามารดาไม่กตัญญู ที่ชายไม่นับถือถึงแม้จะถือศีลเข้าใจธรรมะ ข้าก็ยังเกรงว่าจะถูกฟ้าลงโทษอาจตกนรกอเวจี โบราณกล่าวว่า ศาสนาทั้งสามเดิมที่ไม่แตกต่างกัน ต้องเริ่งจากความกตัญญูเป็นรากฐาน มนุษย์คนใดหากไม่มีความกตัญญู เอาแต่ถือศีลเจแล้วเมื่อไรจะสำเร็จเป็นพุทธะ ถ้าคิดตามที่ว่ามาคนที่ได้ฟังธรรมกับคนที่ยังไม่เคยฟังธรรม ก็ควรที่จะทำธุระทางโลกให้หมดก่อนแล้วฟังโอการฟ้า ถ้าไม่เช่นนั้น แม้จะนั่งสมาธิจนเบาะรองนั่งขาดก็เปล่าประโยชน์ ข้าขอให้ท่านเคารพในวาจานั้น อย่าได้ดูแคลน หง้อเซ้งว่าตามท่ท่านพูดมา หากปฏิบัติตามหลักของท่านขงจื่อก็เพียงพอแล้ว เหตุใดในสมัยโบราณไม่ทำลายพุทธะและเต๋าทั้งสองศาสนาเสียเล่า กงอี้ว่าหยูมีวินัยสาม พุทธมีไตรรัตน์ เต๋าก็มีสามแปร มีหลักการเหมือนกัน แต่ทำไมข้าจึงเริ่มจากหยูเล่า ก็เพราะว่าอันความดีทั้งหลายไม่ยิ่งใหญ่ไปกว่ากตัญญู ทั้งปราชญ์ เซียนและพุทธะทั้งหลายแต่โบราณก็ดำเนินตามมนุษย์สัมพันธ์นี้ หากท่านสามารถเข้าถึงความเมตตาของพุทธะ ความสงบของเต๋า การบ่มจิตของหยู แล้วหวนคืนสู่หลักกตัญญู นั่นคือ มนุษย์ธรรมสมบูรณ์ อนุตตรธรรมก็ประจักษ์ได้เอง แล้วเหตุใดต้องละทิ้งใกล้ไปคว้าเอาไกล พระเจ้าเหวินตี้ว่าตอบแทนคุณทั้งสี่ ปฏิบัติธรรมของสามศาสนาทำให้ใจนี้ตรง การเป็นคนต้องรู้จักเวลาที่เหมาะสม จะได้ไม่เป็นการหน้าไหว้หลังหลอก หากพ่อแม่สิ้นไปหมดแล้ว ลูก ๆ แต่งงานหมดแล้ว เข้าหาธรรมก็เหมาะสม ต่อไปก็สีบหาธรรมาจารย์ หาเพื่อนหาความรู้บำเพ็ญปฏิบัติตามบุญสัมพันธ์ เป็นแนวทางดำเนินอันหนึ่ง ก็จะมีความเจริญรุ่งเรืองทั้งคนรุ่นหลังสมบูรณ์ ถ้าหากยังไม่หมดภาระทางโลกแล้วออกบวช มีหรือที่พุทธะจะคุ้มครองบุตรอกตัญญู เมื่อหง้อเซ้งฟังจบก็พูดว่า ได้ท่านสั่งสอนทำให้ข้ารู้สึกละอายใจมาก มีหรือจะไม่ทำตามยิ่งจะทำตามด้วยความปิติยินดี ปฏิบัติมนุษย์ธรรมสมบูรณ์ ต่อมาก็บรรลุมรรคผล นี่ด้วยกงอี้ส่งเสริมคนให้บำเพ็ญมนุษย์ธรรมแล้ว บำเพ็ญธรรมได้มรรคผล เป็นขันติที่ 54 ต่อมาคนก็แต่งกลอนให้
ศาสน์ทั้งสามมีหลักธรรมเหมือนกัน มนุษย์นั้นต้องบำเพ็ญหลักมนุษย์ธรรม
ในที่สุดเขาก็บำเพ็ญจนสำเร็จธรรม ผังไล้สวรรค์ทางธรรมบรรลุถึง
